Câu 1. Hãy trình bày bài học dưới dạng sơ đồ tóm tắt.
Câu 2. Hoàn thành các bảng trống sau đây:
Bàng 1: Vận chuyển thụ động
| Khuếch tán đơn giản | Khuếch tán được gia tốc | ||
|---|---|---|---|
| Qua lớp lipid kép | Qua kênh protein | ||
| Hình thức | khuếch tán qua khoảng kẽ giữa các phân tử của lớp lipid kép | khuếch tán qua phân tử protein xuyên màng dạng kênh | Là sự khuếch tán nhờ vai trò của chất mang, còn gọi là khuếch tán qua chất mang. Chất mang này chính là protein xuyên màng không có tính chất enzyme |
| Chất khuếch tán | Các chất có bản chất lipid được vận chuyển dễ dàng qua lớp lipid kép
• Các chất không phải là lipid nhưng tan trong lipid cũng qua rất nhanh như O2, N2, CO2, vitamin tan trong mỡ (A, D, E, K), rượu, cồn. Khi tiếp xúc với màng, chúng hòa tan vào thành phần lipid kép và khuếch tán qua màng. • Nước và các phân tử không tan trong lipid |
Chất được vận chuyển là nước và các chất hòa tan trong nước như các ion. Các kênh protein này chọn lọc chất khuếch tán do đặc điểm về đường kính, hình dạng, điện tích.
Các kênh còn được đóng mở bằng cổng theo điện thế hoặc hóa học. Các kênh quan trọng như kênh Na+ cho Na+ đi từ ngoài vào trong tế bào; kênh K + cho K + đi từ trong ra ngoài tế bào; kênh Cl – cho Cl – đi từ ngoài vào trong tế bào; kênh Ca 2+ cho Ca 2+ và cả Na + đi từ ngoài vào trong tế bào. |
Là chất hữu cơ không tan trong lipid và có kích thước phân tử lớn, đặc biệt là Glucose, acid amin.
Insulin kích thích tốc độ khuếch tán gấp 10 – 20 lần. Có thể vận chuyển các monosaccharide khác như Galactose, mantozơ, xylose, arabinose |
| Đặc điểm | không cần chất mang
Tốc độ khuếch tán tỉ lệ thuận với độ tan trong lipid của chất khuếch tán |
Các kênh protein này có tính chọn lọc đối với một số chất do đặc điểm đường kính, hình dạng, điện tích ở mặt trong của kênh tác dụng lên chất đi qua màng.
Nhiều kênh có thể mở hay đóng bởi cổng: Cổng là một phương tiện để kiểm soát tính thấm của kênh, cổng đóng hay mở là do biến đổi hình dạng phân tử protein. Có hai cơ chế kiểm soát việc đóng mở kênh protein |
Chất được vận chuyển gắn vào protein mang làm cho protein mang thay đổi cấu hình và mở ra ở phía bên kia của màng.
Chuyển động nhiệt của phân tử chất khuếch tán sẽ tách nó ra khỏi điểm gắn và di chuyển về bên kia màng. + Tốc độ khuếch tán: phụ thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có số lượng protein mang trên một đơn vị diện tích màng. Do đó, tốc độ khuếch tán có giá trị tối đa (Vmax) chứ không phải tuyến tính như khuếch tán đơn giản. |
| Khác nhau | Các ion (Na+, H+, K+…) không thấm qua dù kích thước nhỏ do tích điện | Các ion ( Na+, H+, K+…) thấm qua kênh protein | Khuếch tán được gia tốc là sự khuếch tán nhờ vai trò của chất mang, nếu không có chất mang thì sự khuếch tán không thể xảy ra, vì vậy còn gọi khuếch tán được gia tốc là khuếch tán qua chất mang. |
Bảng 2: Vận chuyển chủ động
| Sơ cấp | Thứ cấp | ||
|---|---|---|---|
| Đồng VC thuận | Đồng VC nghịch | ||
| Đặc điểm | – Cần tiêu thụ năng lượng ATP.
– Cần chất chuyên chở (chất mang có tính enzym hay còn gọi là bơm). – Diễn ra theo hướng ngược gradient từ nơi có nồng độ thấp đến nơi có nồng độ cao tiến tới làm bậc thang nồng độ ngày càng rộng hơn. – Nguồn gốc năng lượng: thủy phân ATP hoặc một vài hợp chất Phosphate cao năng khác. – Chất được vận chuyển: ion Na+, K+, Ca2+, H+, Cl- – Bao gồm: Bơm Na+, K+, ATPase/ Bơm Ca2+/ Bơm H= |
– Các chất được vận chuyển đi cùng một hướng. | – Các chất được vận chuyển đi ngược hướng nhau. |
| Chất được vận chuyển | – Chất được vận chuyển: ion Na+, K+, Ca2+, H+, Cl- | – Chất được vận chuyển: chất hữu cơ như glucose, acid amin, các ion. | – Chất được vận chuyển: chất hữu cơ như glucose, acid amin, các ion. |
| Ví dụ | – Ví dụ về vận chuyển chủ động bao gồm việc hấp thu glucose trong ruột ở người và hấp thụ ion khoáng chất vào tế bào rễ ở thực vật. | – Ví Dụ: đồng vận chuyển thuận Na + và glucose/acid amin ở tế bào biểu mô ống tiêu hóa và ống thận để hấp thu các chất này vào máu. | – Ví dụ: đồng vận chuyển nghịch của K + hoặc H + với Na + ở tế bào biểu mô ống lượn xa và ống góp để bài tiết K + hoặc H + và tái hấp thu Na + trao đổi. |
Để lại một bình luận